Słownik skoczni narciarskich
Przegląd:
Reklama:
Słownik:
Armatki śnieżne stają się kluczowe w czasach bezśnieżnych zim. W przypadku braku śniegu, naśnieżacze są bardzo ważne w celu zabezpieczenia zawodów i przygotowania zeskoku. Niektóre z tych maszyn są nawet w stanie wytwarzać śnieg w temperaturach powyżej dziesięciu stopni Celsjusza - do tego potrzebna jest tylko woda.
Bandy to granice rozbiegu, zeskoku i wybiegu. Zwykle są one wykonane z drewna. Na wybiegu służą także jako miejsce reklamowe dla gospodarzy zawodów i sponsorów (federacji narciarskich i klubów).
Belka startowa, czasem nazywana również „belką Happlego” (głównie w Niemczech) na cześć jej wynalazcy, Wolfganga Happle, jest elementem skoków narciarskich od wczesnych lat 90. XX w. Zanim wynaleziono bramki startowe, skoczkowie startowali albo z góry rozbiegu, albo z pozycji startowych umiejscowionych po bokach. Obecnie na wybranej bramce startowej instaluje się przenośną lub nawet mobilną belkę, a skoczkowie siedzą na niej przed rozpoczęciem skoku.
Bramki startowe znajdują się w górnej części rozbiegu i pozwalają jury lub trenerom zmieniać długość najazdu. Zawodnicy przed skokiem siadają na umieszczonej w wybranej bramce startowej belce. Na początku każdych zawodów długość najazdu jest określona przez wybór określonej bramki startowej. Odkąd wprowadzono kompensację wiatru i bramki startowej w sezonie 2009/2010, długość najazdu można zmienić w trakcie zawodów, bez konieczności restartu.
Bula to pierwsza część zeskoku. W zależności od jej kształt, jest łatwiejsza lub trudniejsza do przelecenia przez zawodników. Bula może być sztuczną konstrukcją, ale najczęściej jest to odpowiednio ukształtowane naturalne wzniesienie.
Certyfikat skoczni narciarskiej dokumentuje geometryczne parametry profilu skoczni. Certyfikat jest częścią homologacji każdej skoczni narciarskiej i jest nadawany przez FIS. Zazwyczaj jest przyznawany na 5 lat i musi być odnawiany regularnie podczas inspekcji, jako że wymagania dotyczące skoczni stale się zmieniają. Jeżeli skocznia nie posiada certyfikatu, nie może być areną międzynarodowych zawodów.
Domek startowy, w którym skoczkowie przebywają przed swoimi skokami, znajduje się najczęściej w wieży najazdowej lub w budynku na szczycie skoczni. Niemal w każdym takim domku znajduje się ekran telewizyjny, na którym oczekujący na swoją kolej zawodnicy mogą śledzić trwające zawody.
Długość progu jest kolejnym detalem profilu skoczni, oprócz kąta nachylenia progu, który wpływa na zachowanie skoczków podczas wybicia. Na skoczniach dużych długość progu wynosi przeważnie 6-8 metrów. Jeśli próg jest dłuższy niż zwykle, skoczkowie miewają tendencję do zbyt wczesnego wybicia. Jeśli jest krótszy, często wychodzą z progu za późno.
Długość rozbiegu jest długością torów najazdowych od najwyższej lub wybranej bramki startowej do progu. Im większa długość rozbiegu, tym większa prędkość najazdu i potencjalnie dłuższy skok.
Gniazdo (inaczej także: wieża, platforma, stanowisko) trenerskie znajduje się w pobliżu progu. Właśnie w gnieździe trenerzy znajdują się podczas zawodów i dają chorągiewką sygnały zawodnikom, na podstawie sygnalizacji świetlnej sterowanej przez jury. Z gniazda trenerzy mają doskonały widok na wyjście z progu oraz pierwszą fazę lotu skoczka, którą często nagrywają w celu późniejszej analizy.
Homologacja jest konieczna dla każdej skoczni, która organizować ma zawody FIS. Zazwyczaj przyznawana jest podczas inspekcji przedstawicieli komisji ds. skoczni przy Komitecie Skoków Narciarskich FIS. Sprawdzane są wówczas parametry profilu i ich zgodność z normami konstrukcyjnymi. Skocznia, której przynaje się homologację, otrzymuje certyfikat, co oznacza, że jest oficjalnie odpowiednia do rozgrywania zawodów międzynarodowych.
Igelit, wykonany z PVC (polichlorek winylu), pokrywa zeskoki wielu skoczni narciarskich i umożliwia oddawanie skoków bez śniegu. Współczesne maty igelitowe są najczęściej koloru zielonego. Aby dało się po nich jeździć na nartach, muszą być co jakiś czas polewane wodą.
W zależności od rozmiaru, skocznie mogą być dzielone na różne kategorie. Łącznie wyróżnia się pięć takich kategorii, uwzględniających punkt HS oraz punkt K skoczni:
Kategoria | Punkt HS | Punkt K |
---|---|---|
Skocznie małe | do 49 m | do 44 m |
Skocznie średnie | 50 - 84 m | 45 - 75 m |
Skocznie normalne | 85 - 109 m | 76 - 98 m |
Skocznie duże | 110 - 145 m | 99 - 130 m |
Skocznie do lotów | od 185 m | od 166 m |
Została zainaugurowana w krótkiej fazie testowej pod koniec sezonu 2009/10 i wzbudziła duże zainteresowanie widzów skoków w telewizji. Od momentu wprowadzenia rekompensat, zawody podczas których była konieczność zmiany długości rozbiegu nie muszą być rozgrywane od nowa. Za pomocą tego narzędzia jury zawodów może reagować na różne zmiany warunków pogodowych. Kiedy rozbieg zostaje skrócony, skoczek otrzymuje dodatkowe punkty, jako że mniejsza prędkość na progu jest dla zawodnika niekorzystna. Działa to także w drugą stronę: zwiększona prędkość na progu z reguły oddziałuje korzystnie na skok, dlatego za wydłużenie rozbiegu skoczkowie mają odejmowane punkty. Ta sama zasada działa w przypadku kierunku wiatru: wiatr w plecy, który "wciska" skoczka w zeskok, jest rekompensowany dodatnimi punktami, a za korzystny wiatr pod narty punkty są odejmowane. Rekompensata jest dodawana do punktacji za odległość i za styl, co łącznie składa się na całkowitą notę za skok.
To pojęcie, które oznacza przejście z górnej części rozbiegu w próg. Wcześniej ta część była odcinkiem koła o stałej krzywiźnie. Obecnie jest to parabola sześcienna (nieposiadająca tej stałej krzywizny) i pozwala na płynniejsze przejście w próg.
Krzywa przejścia z zeskoku w wybieg rozpoczyna się na końcu strefy lądowania, w punkcie HS i kończy się na początku wybiegu, na linii upadku. Dawniej, krzywa przejściowa zeskoku, podobnie jak przejście z rozbiegu w próg, była w profilu skoczni oznaczana jako odcinek koła, obecnie jest to parabola sześcienna.
Linia upadku oznacza koniec krzywej przejściowej i początek wybiegu. Linia ta jest istotna w szczególności dla sędziów punktowych. Każde zawahanie zawodnika skutkuje odjęciem not za styl. Upadek lub podpórka, które mają miejsce już za linią nie mają wpływu na ocenę. Linia na igelicie oznaczana jest kolorem białym, a na śniegu za pomocą choinek.
Zawody w skokach narciarskich nie mogłyby odbywać się bez pomiaru odległości, która przekłada się na punkty za odległość. Pomiar może być dokonywany przez sędziów odległościowych, którzy stoją obok strefy lądowania lub za pomocą systemu wideopomiaru. Nawet jeśli w Pucharze Świata i innych wielkich imprezach używa się systemu wideo, sędziowie odległościowi również wykonują swoją pracę, na wypadek awarii pomiaru cyfrowego.
Próg jest pochylony nieco w dół - nie w górę, jak na rampie! Kąt nachylenia wynosi około 10° i jest - obok długości progu - kolejną ważną cechą charakterystyczną profilu skoczni, wpływającą na zachowanie podczas wybicia.
Kąt nachylenia rozbiegu jest mierzony w górnej części najazdu, powyżej krzywej przejścia w próg. Może być on różny w zależności od wielkości skoczni i właściwości geologicznych. Skocznie pucharowe zwykle posiadają kąt nachylenia między 30° a 35°, maksymalnie - 37°.
Kąt lądowania określa nachylenie zeskoku. W punkcie K wynosi ono ok. 34°-36°, ale różni się w zależności od wielkości obiektu. Generalna zasada jest następująca: im dłuższy skok, tym nachylenie jest mniejsze, co powoduje, że trudniej jest zakończyć skok bezpiecznie ze względu na zwiększające się ciśnienie lądowania.
Normy konstrukcyjne skoczni narciarskich to dokument wydany przez FIS, precyzujący regulacje dotyczące geometrycznych elementów skoczni i wymagań konstrukcyjnych związanych z ich budową. Aby otrzymać homologację skocznia powinna posiadać profil zgodny z tymi ustaleniami. Normy są często aktualizowane, aby zapewnić bezpieczną parabolę lotu skoczków przy zmieniającym się sprzęcie i stylu lotu.
Podobnie jak na innych arenach sportowych, użycie sztucznego oświetlenia na skoczni ma za zadanie wydłużenie czasu używalności obiektu. To istotne szczególnie podczas krótkich, zimowych dni. Oświetlenie jest obecnie standardem na skoczniach Pucharu Świata, umiejscowione obok rozbiegu i zeskoku.
Parabola (lub trajektoria) lotu to krzywa balistyczna, którą skoczek narciarski przemierza powietrze od wyjścia z progu do lądowania w strefie lądowania. Czynniki, które wpływają na charakterystykę paraboli lotu, to przede wszystkim parametry profilu skoczni, indywidualne parametry wyjścia z progu (moc, prędkość, wysokość, kierunek) oraz zachowanie skoczków podczas lotu. Normy konstrukcyjne są często aktualizowane w celu spłaszczenia krzywej lotu, aby skoczkowie utrzymywali się na niskiej wysokości nad zeskokiem.
Prędkość najazdowa zawodnika jest mierzona przez fotokomórkę na końcu rozbiegu, tuż przed wyjściem z progu.
Profil opisuje parametry danego obiektu i jest częścią każdej homologacji. Służy jako szkic konstrukcyjny dla architektów, budowlańców i inwestorów budujących skocznię. Profile skoczni powinny być przygotowywane na podstawie norm konstrukcyjnych, szczególnie kiedy dochodzi do przebudowy istniejącej, lub budowy nowej skoczni. Wszystkie wartości geometryczne profilu skoczni są wymienione w certyfikacie.
Próg skoczni to końcowa część rozbiegu. To na nim skoczkowie muszą wykonać wybicie (wyjście z progu), które jest kluczowe dla osiągnięcia wysokiego pułapu lotu. Odpowiedni timing, siła i kierunek wybicia decydują o tym, czy skok będzie udany.
Rozmiar skoczni HS, czyli z ang. hill size to punkt wyznaczający orientacyjną wielkość obiektu, oznaczany najczęściej czerwoną linią. Przekroczenie przez skoczka tego punktu w trakcie zawodów może być dla jury sygnałem do skrócenia rozbiegu. Według byłego dyrektora Pucharu Świata FIS Waltera Hofera HS powinien być określany w punktach zeskoku o następującym nachyleniu: "Na skoczniach normalnych przy 32 stopniach, na skoczniach dużych przy 31 stopniach i na skoczniach do lotów jeszcze niżej, w przybliżeniu przy 28 lub 27 stopniach."
Punkt K (nazywany dawniej konstrukcyjnym, kalkulacyjny lub krytycznym) to jeden z głównych parametrów profilu skoczni i wyznaczników jej wielkości. Jest oznaczany czerwoną linią na zeskoku. Punkt K jest kluczowy dla obliczania noty za odległość.
Nota łączna za skok to suma punktów za odległość, punktów za styl oraz kompensacji za wiatr i belkę. Każda odległość osiągnięta przez skoczka jest przekładana na punkty za odległość. Za osiągnięcie punktu K zawodnik otrzymuje 60 pkt. (na skoczniach do lotów - 120 pkt.). W zależności od rozmiaru skoczni, odpowiednia liczba punktów za każdy metr powyżej lub poniżej punktu K jest odejmowana lub dodawana. Na skoczniach normalnych 1 metr przekłada się na wartość 2 pkt., na skoczniach dużych - 1,8 pkt., a na skoczniach do lotów - 1,2 pkt.
U zarania skoków narciarskich, na przełomie XIX i XX wieku, skoczkowie byli oceniani wyłącznie na podstawie stylu w powietrzu! Obecnie łączna liczba punktów za skok składa się z punktów za odległość, punktów za styl i punktów kompensacji. Na zawodach międzynarodowych skoki ocenia pięciu sędziów, śledzących lot zawodnika z wieży sędziowskiej i wystawiających oceny zgodnie ze specjalnymi kryteriami dla fazy lotu, lądowania i odjazdu po lądowaniu (dopóki skoczkowie nie przekroczą linii upadku). Skok idealny stylowo może zostać oceniony przez jednego sędziego na maksymalnie 20 punktów. Najwyższe i najniższe noty z pięciu są odrzucane, podczas gdy pozostałe trzy są wliczane do noty końcowej. Oznacza to, że maksymalna suma punktów za styl jednego skoku może wynosić 60.
Każdy skok rozpoczyna się od najazdu, wykonywanym właśnie na rozbiegu. Skoczkowie krótko przebywają na belce umieszczonej na ustalonej przez jury lub trenera bramce startowej. Następnie odpychają się od niej, kiedy otrzymają zielone światło i sygnał od trenera. W tym momencie zaczyna się najazd na próg, podczas którego zawodnicy suną nartami po torach najazdowych i wybijają się do lotu na progu skoczni, wieńczącym rozbieg. Sam rozbieg może być umieszczony na naturalnym stoku wzniesienia lub na wieży najazdowej, najczęściej konstruowanej ze stali lub żelbetonu, a w przypadku mniejszych skoczni - drewna.
Siatka przeciwwiatrowa jest bardzo przydatną instalacją, szczególnie w obszarach o silnym wietrze, w celu zwiększenia bezpieczeństwa skoczków i zapewnienia sprawiedliwych warunków podczas treningu i zawodów. W większości przypadków siatki wiatrowe są instalowane po jednej, a nawet po obu stronach zeskoku na wysokości buli i progu, ponieważ jest to rejon, w którym skoczkowie najbardziej cierpią z powodu (gwałtownie zmieniających się) bocznych wiatrów.
Skocznia naturalna wyróżnia się tym, że jej podstawowe elementy (rozbieg, bula, zeskok) nie składają się z żadnych sztucznych elementów. Przykłady takich obiektów znajdowały się w Engelbergu i na Kulm przed ich ostatnimi przebudowami. Do skoczni naturalnych wciąż można zaliczyć Hochfirstschanze w Titisee-Neustadt.
Skocznie do lotów to największe skocznie na świecie. Łącznie istnieje pięć takowych (w Vikersund, Planicy, Bad Mitterndorf, Oberstdorfie i Harrachovie), które posiadają ważny certyfikat. Innym przykładem jest Copper Peak w amerykańskim Ironwood, która od lat nie jest używana. Pojęcie "skoczni do lotów" zostało oficjalnie wprowadzone w 1972 roku, kiedy FIS zdecydował się na zainaugurowanie mistrzostw świata w lotach narciarskich. De facto jednak loty jako szczególna konkurencja skoków narciarskich funkcjonują od lat 30. XX w., czasów, w których odbywały się "polowania" na rekord świata. Od 1962 roku istnieje związana z lotami narciarskimi organizacja KOP, której nazwa pochodzi od trzech skoczni do lotów (Kulm-Oberstdorf-Planica).
Strefa lądowania to część zeskoku, na której zazwyczaj ma miejsce lądowanie skoczka. Wylądowanie w niej wiąże się ze zdobyciem punktów za odległość. Strefa nie rozpoczyna się zaraz za progiem, a z końcem buli i jest nakreślana w profilu skoczni za pomocą łuku okręgu. Początek strefy lądowania - tam, gdzie nachylenie jest najbardziej strome, maksymalnie 37° - jest najczęściej podświetlony w grafice telewizyjnej, podobnie jak punkt K i punkt HS.
Światła startowe w skokach narciarskich można porównać do świateł drogowych. W użytku są trzy kolory sygnałów świetlnych: czerwony, żółty i zielony. Jeśli lampki świecą na czerwono, rozbieg jest zamknięty, a skoczkowie nie mogą również usiąść na belce. Jeśli światło świeci na żółto, skoczek powinien usiąść na belce i poczekać na zmianę światła. Czas trwania "żółtej" fazy wynosi maksymalnie 45 sekund. W przypadku, gdy lampka znów zaświeci się na czerwono, skoczek powinien opuścić belkę. Jeżeli światło zaświeci się na zielono, zawodnicy mają dziesięć sekund na rozpoczęcie skoku samodzielnie lub po znaku trenera. W przypadku, gdy ten proces trwa dłużej, skoczek zostaje automatycznie zdyskwalifikowany.
System mrożenia torów najazdowych staje się coraz ważniejszym elementem skoczni. Topniejące tradycyjne tory z ubitego śniegu są dużym zagrożeniem dla bezpieczeństwa zawodników i utrudniają rozgrywanie zawodów. Właśnie dlatego powstały systemy mrożenia, które instaluje się pod torem lodowym. Specjalne systemy chłodzenia posiadają także sztuczne tory najazdowe.
Szczyt skoczni to ogólny termin na najwyżej lub najdalej (patrząc z dołu) położony punkt obiektu i oznacza tylną część wieży najazdowej, lub w przypadku naturalnych skoczni, początek rozbiegu. W niektórych przypadkach na szczycie skoczni znajduje się wioska zawodników.
Oznaczenia odległości są montowane na bandach wzdłuż strefy lądowania. Zapewniają one możliwość ręcznego pomiaru długości skoku przez sędziów odległościowych, a także odpowiedniego umiejscowienia linii na zeskoku za pomocą farby lub choinek.
Telebimy i inne elektroniczne tablice, znajdują się w różnych miejscach na skoczni, np. przy rozbiegu lub obok strefy lądowania. Informują one widzów o bieżącej klasyfikacji i pokazują skoki, a także ich powtórki, aby wyświetlić te części skoku, których widzowie prawdopodobnie nie mogliby dojrzeć ze swoich pozycji.
Skoczkowie najeżdżają na próg torem umieszczonym na rozbiegu. Tory mogą być stałą instalacją lub być przygotowywane z ubitego śniegu lub lodu. Sztuczne tory, używane latem powstają z takich materiałów, jak: porcelana, ceramika, aluminium, stal lub igelit. Lodu lub śniegu (naturalnego lub sztucznego) używa się zimą, choć przy nowoczesnych systemach mrożenia, używanych na wielu skoczniach, możliwe jest przygotowanie sztucznie mrożonych torów nawet przy dodatnich temperaturach powietrza.
Cyfrowe mierniki kierunku i prędkości wiatru muszą być rozmieszczane w regularnych odstępach po obu stronach zeskoku podczas zawodów międzynarodowych. Na początku zawodów wybierana jest odpowiednia bramka startowa i tzw. korytarz powietrzny. W przypadku, gdy zmierzone wartości wiatru są poza korytarzem, światła startowe nie zmieniają się na zielone. Ponadto do obliczenia rekompensaty za wiatr wykorzystywane są uśrednione wartości wszystkich mierników.
Miejsca dla widowni znajdują się zazwyczaj obok the wybiegu. Czasami jest to po prostu płaski teren, mogą to być także naturalne lub sztuczne trybuny. W niektórych lokalizacjach są to nawet konstrukcje typu stadionowego (np. Oberstdorf lub Garmisch-Partenkirchen) lub "kocioł" (Innsbruck lub Oslo), w którym widzowie mają miejsca także wzdłuż zeskoku.
Wieża sędziowska jest umiejscowiona obok zeskoku i jest miejscem pracy szefa zawodów, asystenta dyrektora cyklu (odpowiedzialnego za sygnalizację startową) oraz sędziów punktowych, którzy przyznają noty za styl.
Znajduje się zazwyczaj w pobliżu szczytu skoczni. Kabiny lub kontenery dają możliwości przechowywania sprzętu drużyn i przygotowania nart do skoków. Jest to również popularny obszar do rozgrzewki i treningu imitacyjnego.
Wybieg jest częścią skoczni narciarskiej, gdzie skoczkowie docierają po przekroczeniu the linii upadku i następnie się zatrzymują. Zwykle jest to płaski teren, jednak w niektórych przypadkach, np. na Bergisel czy Holmenkollen (zwłaszcza), nachylenie wybiegu rośnie w górę tworząc przeciwstok.
Nieważne czy to wagoniki kabinowe, czy krzesełka: wyciągi znacząco zwiększyły komfort skoczków, trenerów, działaczy i kibiców. Na skoczniach, które posiadają wyciąg, nie potrzeba wspinać się po schodach, aby dotrzeć z dołu na szczyt skoczni.
Wysokość progu to wysokość w pionie krawędzi progu i początek zeskoku. Jest różna na każdej skoczni i stanowi ważny czynnik dla trajektorii lotu. Dawniej na dużych skoczniach istniały progi o wysokości przekraczającej nawet 5 metrów. Wynikiem tego były loty o wysokiej paraboli, niebezpiecznej dla zawodnika. Obecnie wysokość progu wynosi około 3-4 metrów.
Zeskok skoczni składa się z buli, strefy lądowania i łuku przejścia w wybieg. To druga z najważniejszych części skoczni narciarskiej. Podczas skoku zawodnicy lecą nad zeskokiem i lądują na nim. W zależności od wielkości skoczni jest on mniej lub bardziej stromy (zob. nachylenie zeskoku) i umożliwia pomiar odległości.